Komisja do spraw Sztuki Sakralnej
KOMISJA DS. SZTUKI SAKRALNEJ
DIECEZJI SOSNOWIECKIEJ
.jpg)
SKŁAD KOMISJI
vacat
STATUT KOMISJI
DS. SZTUKI SAKRALNEJ
W DIECEZJI SOSNOWIECKIEJ
§ 1. Komisja do spraw Sztuki Sakralnej powoływana jest na trzyletnią kadencję i stanowi organ doradczy Biskupa Diecezjalnego w sprawach odnoszących się do sztuki w obrębie miejsc świętych, a więc kościołów i placów przykościelnych, kaplic publicznych oraz cmentarzy.
§ 2. Komisja dba o stosowanie przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego i prawa liturgicznego, dekretów Stolicy Apostolskiej, instrukcji Biskupa Diecezjalnego oraz przepisów prawa państwowego odnoszących się do wszystkich dziedzin sztuki sakralnej.
§ 3. W skład Komisji wchodzą osoby duchowne i świeckie kompetentne w dziedzinie budownictwa sakralnego i konserwacji zabytków oraz wyposażenia wnętrz. Przewodniczący i członkowie mianowani są przez Biskupa Diecezjalnego. Konsultorów, którzy biorą udział w niektórych pracach Komisji powołuje przewodniczący Komisji.
1. Przewodniczący Komisji pełni zarazem funkcję Konserwatora Diecezjalnego.
2. Konserwator Diecezjalny jest delegatem Biskupa Diecezjalnego reprezentującym go wobec zainteresowanych osób i instytucji oraz świeckich władz konserwatorskich.
§ 4. Zadania Komisji są następujące:
a) Zaznajamianie Księży z obowiązującymi przepisami dotyczącymi sztuki sakralnej;
b) Opieka na istniejącymi dziełami sztuki sakralnej;
c) Troska o godny wystrój i o godne wyposażenie kościołów, kaplic (w tym kaplic cmentarnych), cmentarzy i innych miejsc świętych. W tym celu Komisja czuwa, aby wybrani przez inwestora kościelnego projektanci byli odpowiednio przygotowani i mieli doświadczenie;
d) Ocena projektów planowanych prac;
e) Troska o konserwację obiektów sztuki sakralnej i dostosowanie wystroju kościołów do przepisów liturgicznych;
f) Troska o stan zachowania organów, ich konserwacja, oraz pomoc przy zakupie nowych instrumentów.
§ 5. Ocenie Komisji podlegają wszelkie inwestycje w dziedzinie sztuki sakralnej dotyczących m.in. wyposażenia wnętrz obiektów zabytkowych i współczesnych, budownictwa kościelnego, zagospodarowania terenu przykościelnego oraz administrowania obiektami znajdującymi się na cmentarzu. W tym celu:
a) Inwestor kościelny przedkłada Komisji pismo skierowane do Biskupa Diecezjalnego (wzór w załączniku) wraz z krótkim opisem przewidywanych prac. Ponadto dołącza 1 egzemplarz wstępnego projektu koncepcyjnego przedstawionego w teczce formatu A4 oraz płytę CD (jpg., pdf.) zawierającą ten projekt wraz z fotografiami wnętrza lub otoczenia, w którym będzie realizowany. Niedopuszczalne jest przedstawienie szczegółowych projektów wykonawczych przygotowanych bez zatwierdzenia lub już zatwierdzonych przez odpowiednie instytucje państwowe.
b) Komisja, zbierająca się w ostatnim tygodniu każdego miesiąca lub innym terminie wskazanym przez przewodniczącego komisji i wtedy, gdy zajdzie taka potrzeba, dokonuje opiniowania złożonych projektów (w niektórych sytuacjach opiniowanie projektu dokonuje się w miejscu jego realizacji). W związku z tym należy odpowiednio wcześniej (na tydzień przed spotkaniem Komisji) złożyć stosowne pismo wraz z projektem w kancelarii Kurii Diecezjalnej.
c) Przy składaniu projektu naliczana jest opłata ryczałtowa, rozliczana w kasie Kurii Diecezjalnej, przeznaczona na uregulowanie prac Komisji (np. kosztów ewentualnych dojazdów członków Komisji na miejsce realizacji w zależności od wielkości projektu). Ekspertyzy wykonywane przez powołanych specjalistów realizowane są na koszt zarządcy.
d) Komisja ma obowiązek sprawdzić, czy przedstawiany projekt jest prowadzony zgodnie z obowiązującym prawem budowlanym, normami konserwatorskimi oraz prawem autorskim, a także czy jest zawarta odpowiednia umowa pomiędzy inwestorem kościelnym a wykonawcą.
e) Ocenę przedłożonych projektów na piśmie po zatwierdzeniu przez Biskupa Diecezjalnego można odebrać w kancelarii Kurii Diecezjalnej lub zostanie wysłana pocztą.
f) Każdy projekt zatwierdzony do realizacji musi być doprowadzony do końca. O wszelkich zmianach w trakcie prac należy powiadomić Komisję.
g) Delegowani przedstawiciele Komisji powinni uczestniczyć w odbiorze wykonanych prac.
§ 6. Komisja służy pomocą i radą w zakresie podejmowanych prac i ich finansowania oraz uchwala ogólne wskazania dla proboszczów, rektorów kościołów i wszystkich zarządców mienia kościelnego, regulujące zasady przedstawiania i zatwierdzania projektów architektonicznych, aranżacji wnętrz, realizacji prac budowlanych oraz remontowo-konserwatorskich.
§ 7. W przypadku budowy nowych obiektów sakralnych Komisja ocenia przedstawione projekty na etapie szkiców projektowych przedstawionych przez proboszcza, rektora kościoła względnie innego duchownego, któremu zlecono to zadanie. Po przyjęciu projektu Komisja przedstawia go Biskupowi Diecezjalnemu do ostatecznej akceptacji.
§ 8. Komisja w ostatecznej ocenie bierze pod uwagę obiektywne walory estetyczne projektu, jego charakter sakralny i funkcjonalność liturgiczną, planowany koszt realizacji, możliwości finansowania oraz przydatność dla społeczności kościelnej fundującej dzieło. W przypadku konserwacji obiektów i przedmiotów zabytkowych należy uwzględniać obowiązujące prawo państwowe i fachową praktykę.
§ 9. Uchwały Komisji zapadają zwykłą większością głosów, a przy równej liczbie głosów decydujący jest głos Przewodniczącego.
§ 10. Komisja swe uwagi, zalecenia i decyzje wydaje w formie pisemnej. Dokumenty Komisji podpisuje w jej imieniu Przewodniczący lub upoważniony przez niego członek Komisji.
§ 11. Komisja Diecezjalna przechowuje dokumenty z działalności, a w szczególności:
a) protokoły posiedzeń opiniujących zamierzenia oraz akceptujących dokumentację;
b) ekspertyzy i opinie oraz kopie zatwierdzonych dokumentacji;
c) protokoły z komisji konserwatorskich oraz z komisji odbioru prac;
d) protokoły ocen specjalnych;
e) karty inwentaryzacyjne zabytków;
f) dokumentacje powykonawcze.
§ 12. Decyzje Komisji nie podlegają odwołaniu do organów świeckich.
INSTRUKCJA DOTYCZĄCA OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH
I BUDOWNICTWA KOŚCIELNEGO DIECEZJI SOSNOWIECKIEJ
§ 1 WPROWADZENIE
1. Sztuka sakralna, dążąca do wyrażenia nieskończonego piękna Boga, przejawia się w dawnych i współczesnych dziełach będących dowodem chrześcijańskiej historii oraz świadectwem obecnego kultu Boga dla przyszłych pokoleń.
2. Niniejsza instrukcja ma na celu wskazać jasne zasady postępowania w sprawach budowlanych i konserwatorskich oraz przypomnieć zarządzającym i użytkownikom o wartości obiektów zabytkowych i współodpowiedzialności za stan budynków kościelnych.
3. Organem doradczym, działającym w imieniu Biskupa Diecezjalnego, w zakresie sztuki sakralnej jest Komisja do spraw Sztuki Sakralnej w Diecezji Sosnowieckiej (dalej jako Komisja) dbająca o stosowanie przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego i prawa liturgicznego oraz służąca pomocą przy realizacji inwestycji odnoszących się do wszystkich dziedzin sztuki sakralnej.
§ 2 ZALECENIA OGÓLNE
1. Nakłada na zarządców obiektów zabytkowych i budynków kościelnych obowiązek utrzymania tych budynków w odpowiednim stanie technicznym i użytkowym, a także zabezpieczenia ich przed kradzieżą i wandalizmem. Dotyczy to m.in. systematycznej kontroli zabezpieczeń przed włamaniem i kradzieżą (drzwi, zamki, alarmy), stanu instalacji elektrycznej, odgromowej, grzewczej, gazowej oraz zabezpieczenia przeciwpożarowego.
2. Zgodnie z zaleceniami Kodeksu Prawa Kanonicznego (kan. 1284) zobowiązuje się zarządców dobrami kościelnymi do ubezpieczenia kościołów i ich wyposażenia oraz innych budynków kościelnych, które tego wymagają. Ubezpieczenie powinno dotyczyć szkód, które mogą być skutkiem kradzieży, pożaru czy innych klęsk żywiołowych. Powinno ono również obejmować odpowiedzialność cywilną od wszystkich negatywnych zdarzeń losowych na terenie kościelnym. Kopię umowy ubezpieczeniowej, a także wszelką dokumentację dotyczącą ubezpieczenia obiektów należy starannie przechowywać i przedstawić podczas wizytacji kanonicznej.
3. Należy zatroszczyć się o to, by została dokonana fachowa inwentaryzacja wszystkich obiektów. Wszelka dokumentacja (księga inwentarzowa, karty inwentaryzacji) powinna być okresowo weryfikowana, by odzwierciedlała stan faktyczny obiektów (zniszczenia, przeprowadzone naprawy i konserwacja). Dokumentacja ta powinna być uwzględniana podczas wizytacji kanonicznych i podczas przekazywania obiektów nowemu zarządcy.
4. Zarządzający obiektami sakralnymi czy kościelnymi nie mogą bez zezwolenia niczego sprzedawać, darować czy zamieniać. Wszelkie inwestycje budowlane, remontowe oraz konserwatorskie wymagają zgody Biskupa Diecezjalnego. Należy więc zgłaszać wszystkie sprawy związane z budową, konserwacją, odnawianiem oraz zmianami dokonywanymi w tych obiektach. Tam, gdzie dotyczy to obiektów zabytkowych, należy także uzyskać zgodę Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
5. Należy troszczyć się o to, by wszelkie inwestycje przy nowych czy też już istniejących obiektach, o charakterze budowlanym, remontowym czy konserwatorskim, były dokonywane przez osoby fachowo przygotowane do tego zadania, a także by były dokonywane w zgodności z przepisami prawa kościelnego i państwowego oraz normami sztuki.
6. Wszelkie straty dotyczące obiektów kościelnych należy natychmiast zgłaszać Kurii Diecezjalnej, a przy obiektach o wartości zabytkowej – Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków.
§ 3 OCHRONA I KONSERWACJA OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH
1. Wszystkie budowle i ich elementy, dzieła sztuki oraz przedmioty wyposażenia powstałe przed 1939 r. nawet, jeżeli nie zostały wpisane jeszcze do rejestru przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, należy traktować jako zabytkowe i otoczyć opieką.
2. Zobowiązuje się zaprowadzić ewidencję wszystkich budowli zabytkowych i całego wyposażenia kościoła i plebani sporządzając księgę inwentarzową oraz karty inwentaryzacyjne z opisami i fotografiami. Stanowi to podstawę do dochodzenia w przypadku kradzieży lub zniszczenia. Sporządzoną dokumentację należy przechowywać w archiwum parafialnym oraz w Kurii Diecezjalnej.
3. Wszelkie prace dotyczące ruchomych dzieł sztuki (obrazy, rzeźby, szaty i naczynia liturgiczne) oraz zabytkowego wyposażenia (ołtarze, epitafia, chrzcielnice, organy, meble, itp.) muszą zawsze mieć charakter prac konserwatorskich. Nie wolno ich samowolnie odświeżać, przemalowywać ani przerabiać.
4. Obiekty (elementy wyposażenia wnętrza) wycofane z bezpośredniego kultu należy umieścić w osobnych, zabezpieczonych pomieszczeniach jako zaczątek kolekcji parafialnej lub przekazać do Archiwum Diecezjalnego bądź do Muzeum Diecezjalnego po uprzednim zgłoszeniu u Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
5. W przypadku kradzieży należy natychmiast zawiadomić Policję, Kurię Diecezjalną i Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
6. Obiekty zabytkowe należące do parafii wolno wypożyczyć w celach ekspozycyjnych tylko za zgodą Biskupa Diecezjalnego.
§ 4 DBAŁOŚĆ O ESTETYKĘ WNETRZA OBIEKTU
1. Każde wnętrze zabytkowego obiektu i budowli sakralnej jest czymś niepowtarzalnym, posiada swoje indywidualne cechy, które muszą być zachowane i uszanowane.
2. Wprowadzane do niego nowe elementy muszą być nie tylko podporządkowane elementom już istniejącym, ale powinny być odpowiednio skomponowane, aby tworzyły harmonijną całość, posiadając jednak współczesny wyraz bez dosłownego powtarzania dawnych form stylowych (historycznych).
3. Elementy wystroju jak i przedmioty kultu (obrazy, rzeźby itp.), przekazywane jako darowizny, muszą być skomponowane z istniejącym wnętrzem i dlatego przed podjęciem decyzji o ich lokalizacji, zakupie czy wykonaniu należy dokonać uzgodnienia z autorem projektu wnętrza lub z Komisją.
4. Wprowadzanie jakichkolwiek zmian we wnętrzu kościelnym nie może w żadnym wypadku być okazją do niszczenia zabytków, nawet tych, które nie pełnią już swej pierwotnej funkcji. Nie dopuszczalne jest umieszczanie we wnętrzu kościelnym dzieł „bezwartościowych, przeciętnych i nieoryginalnych, oraz takich, które swoją formą lub treścią obrażają zdrowy zmysł religijny".
5. Strzegąc indywidualności wnętrza, nie można umieszczać w nim szablonowych obrazów, figur, stacji Drogi Krzyżowej itp. Każda rzecz powinna być zaprojektowana dla konkretnego kościoła i wykonana przez dobrego artystę.
6. Zgodnie ze wskazaniami prawa liturgicznego ołtarz powinien być stały, tzn. tak zbudowany, aby łączył się ściśle z posadzką. Zaleca się, by mensa nowego ołtarza była wykonana z kamienia naturalnego: piaskowca, marmuru lub granitu. Fundament i podstawa podtrzymujące mensę mogą być wykonane z dowolnego trwałego materiału. Na ołtarzu lub obok niego na czas każdej celebracji powinien znajdować się krzyż z wizerunkiem Chrystusa ukrzyżowanego oraz przynajmniej dwa świeczniki z zapalonymi świecami (może ich być więcej – cztery lub sześć, lub gdy celebruje Biskup Diecezjalny – siedem).
7. Dekoracje okolicznościowe wnętrz powinny pojawiać się wyjątkowo. Należy pamiętać, że dekoracje wykonane nawet na krótko nie mogą przysłaniać zabytkowych elementów. Należy ograniczyć zawieszanie na ołtarzach różnych draperii i flag, rozwieszania transparentów z hasłami oraz posługiwania się w celach dekoracyjnych papieroplastyką itp.
8. Przy dekoracji kościoła kwiatami należy zachować umiar co do ilości i kompozycji barwnej. Nie należy ustawiać bezpośrednio ich na ołtarzu, ale w jego pobliżu. Do dekoracji ołtarza jak i wnętrza zabrania się stosowania kwiatów sztucznych.
9. W celu utrzymania porządku w kościele należy wszelkie prace zlecać osobom do tego przygotowanym.
10. Nie należy stosować na ołtarzach „świec elektrycznych".
§ 5 OTOCZENIA KOŚCIOŁA I CMENTARZY GRZEBALNYCH
1. Dbałość o zabytkowe obiekty lub budowle kościelne nie kończy się na ich wnętrzu, ale dotyczy również całego otoczenia. Stąd ochronie podlegają również dzwonnice, kapliczki, krzyże oraz pomniki i grobowce, także ogrodzenie, a szczególnie zieleń. Wszystkie te elementy muszą być zachowane, a wszelkie prace przy nich mogą odbywać się tylko za zgodą Komisji oraz Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
2. W celu uniknięcia nieodpowiednich inwestycji na wszelkie nowe realizacje zagospodarowania terenu (kapliczki, pomniki, stacje drogi krzyżowej, nawierzchnia, ogrodzenie) należy uzyskać opinię Komisji i pozwolenie Biskupa Diecezjalnego.
3. Istniejące drzewa, zazwyczaj liściaste, stanowią w otoczeniu kościołów charakterystyczny krajobraz naszych świątyń. O usunięciu drzewa chorego lub sposobie jego leczenia może zadecydować Wojewódzki Konserwator Zabytków lub właściwy miejscowo urząd gminy. By uniknąć kar trzeba koniecznie zwrócić się do odpowiedniego urzędu ze stosownym podaniem.
4. Należy dbać o czystość systemu odwadniającego prowadząc okresowe czyszczenie rynien i odpływów wody.
5. Nie dopuszcza się dokonywania pochówków przy murach kościołów.
6. Zagadnienia dotyczące cmentarzy normuje Instrukcja Komisji Episkopatu do Spraw Sztuki Kościelnej „Ochrona Cmentarzy" z 1987 r. Na terenie Diecezji Sosnowieckiej obowiązują zatwierdzone przez Biskupa Diecezjalnego regulaminy: „Regulamin Cmentarza Wyznaniowego" oraz „Regulamin prowadzenia prac budowlanych i kamieniarskich oraz wykonywania usług przez podmioty zewnętrzne na cmentarzu wyznaniowym" z 2009 r.
§ 6 ZAKRES I SPOSÓB DZIAŁANIA KOMISJI DIECEZJALNEJ
1. Komisja do spraw Sztuki Sakralnej w Diecezji Sosnowieckiej jest organem doradczym Biskupa Diecezjalnego i powoływana jest spośród znawców budownictwa sakralnego i konserwacji zabytków oraz wyposażenia wnętrz.
2. Do obowiązków Komisji należą działania podejmowane zgodnie z zatwierdzonym Statutem.
3. Ocenie Komisji podlegają wszelkie inwestycje w dziedzinie sztuki sakralnej. W tym celu:
a. Zarządca kościelny przedkłada Komisji pismo (wzór w załączniku) skierowane do Biskupa Diecezjalnego wraz z krótkim opisem przewidywanych prac. Ponadto dołącza 1 egzemplarz wstępnego projektu koncepcyjnego przedstawionego w teczce formatu A4 oraz płytę CD (jpg., pdf.) zawierającą ten projekt wraz z fotografiami wnętrza lub otoczenia, w którym będzie realizowany. Nie dopuszczalne jest przedstawianie szczegółowych projektów wykonawczych przygotowanych do zatwierdzenia lub już zatwierdzonych przez odpowiednie instytucje państwowe.
b. Komisja, zbierająca się w ostatnim tygodniu każdego miesiąca, lub innym terminie wskazanym przez przewodniczącego komisji (wyłączając czas wakacyjny) i wtedy, gdy zajdzie potrzeba, dokonuje opiniowania przedstawionych projektów (w niektórych sytuacjach opiniowanie projektu dokonuje się w miejscu jego realizacji). W związku z tym należy odpowiednio wcześniej (na tydzień przed spotkaniem Komisji) złożyć stosowne pismo wraz z projektem w kancelarii Kurii Diecezjalnej.
c. Przy składaniu projektu naliczana jest opłata ryczałtowa, rozliczana w kasie Kurii Diecezjalnej, przeznaczona na uregulowanie prac Komisji (np. kosztów ewentualnych dojazdów członków Komisji na miejsce realizacji w zależności od wielkości projektu). Ekspertyzy wykonywane przez powołanych specjalistów realizowane są na koszt zarządcy.
d. Komisja ma prawo sprawdzić, czy przedstawiany projekt jest prowadzony zgodnie z obowiązującym prawem budowlanym, normami konserwatorskimi oraz prawem autorskim, a także czy jest zawarta odpowiednia umowa pomiędzy inwestorem kościelnym a wykonawcą.
e. Ocenę przedłożonych projektów na piśmie po zatwierdzeniu przez Biskupa Diecezjalnego można odebrać w kancelarii Kurii Diecezjalnej w Sosnowcu lub zostanie wysłana pocztą.
f. Każdy projekt zatwierdzony do realizacji musi być doprowadzony do końca. O wszelkich zmianach w trakcie prac należy powiadomić Komisję.
g. Delegowani przedstawiciele Komisji powinni uczestniczyć w odbiorze wykonanych prac.
§ 7 ZAKOŃCZENIE
1. Zobowiązuje się zarządców obiektów zabytkowych i budowli kościelnych do przestrzegania wyżej wymienionych wskazań, a użytkowników zachęca do większej wrażliwości na piękno i odpowiedzialności za wspólne dobro jakim jest Kościół.
2. Instrukcja obowiązuje od dnia ogłoszenia i momentu opublikowania w okólniku duszpastersko-informacyjnym.
3. Statut Komisji do spraw Sztuki Sakralnej stanowi osobny dokument.
Do pobrania:
